Dunning-Kruger etkisi, bireylerin kendi yetenek ve bilgi düzeylerini yanlış değerlendirmeleriyle ilgili bir bilişsel yanılgıdır. Bu etki, genellikle bilgi veya beceri eksikliğine sahip kişilerin, bu eksikliklerinin farkında olmadan kendi yeteneklerini abartılı bir şekilde yüksek olarak değerlendirmeleri şeklinde ortaya çıkar. Özetle, bu etki, az bilgiye sahip kişilerin kendilerini fazla bilgili olarak görmeleri ve gerçekten bilgili kişilerin ise kendi bilgilerini daha düşük olarak değerlendirmeleriyle karakterize edilir.
Bu etki, 1999 yılında sosyal psikologlar David Dunning ve Justin Kruger tarafından tanımlanmıştır. Araştırmalarında, yeterlilik düzeyi düşük olan kişilerin, hem kendi yeteneklerini abartma eğiliminde olduklarını hem de gerçek yetenek seviyelerini anlamada başarısız olduklarını gözlemlemişlerdir. İronik olarak, bir alanda gerçekten uzman olan kişiler ise kendi beceri ve bilgilerini daha mütevazı bir şekilde değerlendirebilirler. Bu, uzmanların kendi bilgi alanlarının genişliği ve karmaşıklığı konusunda daha fazla bilinç sahibi olmalarından kaynaklanır.
Dunning-Kruger etkisi, eğitim, işyeri, politika ve günlük yaşam gibi birçok alanda gözlemlenebilir. Bu etkinin farkında olmak, bireylerin kendi bilgi ve becerilerini daha gerçekçi bir şekilde değerlendirmelerine ve sürekli öğrenme ve kendini geliştirme yolunda daha bilinçli adımlar atmalarına yardımcı olabilir.
Dunning-Kruger etkisi örnekleri
- İşyerinde Performans Değerlendirmeleri: Bazı çalışanlar, gerçek performanslarına kıyasla işlerinde çok daha başarılı olduklarını düşünebilirler. Örneğin, yeni bir göreve atanmış bir çalışan, eksik tecrübesine rağmen kendini alanının uzmanı olarak görebilir ve bu yanılgı, gerçekçi bir performans değerlendirmesi yapmasını engelleyebilir.
- Eğitim ve Sınavlar: Öğrenciler arasında da bu etki yaygındır. Bazı öğrenciler, bir konu hakkında yeterli çalışma yapmadıkları halde sınavda yüksek puan alacaklarını düşünebilirler. Özellikle zor konuları anlamada yetersiz kaldıklarında, bu konuların aslında kolay olduğuna ve iyi bir performans göstereceklerine inanabilirler.
- Sosyal Medya ve Bilgi Paylaşımı: Sosyal medyada bazı bireyler, özellikle siyaset, tıp veya bilim gibi konularda, sınırlı bilgiye sahip olmalarına rağmen uzmanmış gibi görüş bildirebilirler. Bu, yanlış bilgi yayılmasına ve tartışmaların yanlış yönlendirilmesine neden olabilir.
- Hobi ve Spor Aktiviteleri: Bir spor veya hobi etkinliğine yeni başlayan kişiler, başlangıç seviyesinde oldukları halde kendilerini çok daha ileri seviye olarak görebilir ve bu nedenle gerekli eğitimi almaktan kaçınabilirler.
Politikada Dunning-Kruger etkisi
- Seçmenlerin Politik Kararları: Bazı seçmenler, sınırlı bilgiye sahip oldukları konularda güçlü görüşler geliştirebilirler. Örneğin, karmaşık ekonomik politikalar veya uluslararası ilişkiler hakkında yüzeyel bilgiye sahip bir seçmen, bu konularda derinlemesine anlayış gerektiren kararlar verdiğini düşünebilir. Bu, genellikle medyadan elde edilen sınırlı veya yanlış bilgilere dayanır.
- Siyasi Liderler ve Politika Yapımı: Bazı siyasi liderler, özellikle yeni göreve geldiklerinde, belirli politika alanlarında yeterli uzmanlık veya deneyime sahip olmadan büyük değişiklikler yapmayı teklif edebilirler. Bu, genellikle karmaşık politik meseleleri yüzeysel olarak anlamalarından kaynaklanır.
- Aktivizm ve Sivil Toplum Hareketleri: Aktivist gruplar veya sivil toplum örgütleri de bazen bu etkinin etkisi altında olabilir. Özellikle geniş kapsamlı sosyal veya çevresel meselelerde, detaylı bilgi ve uzmanlık gerektiren konularda, sınırlı bilgiye sahip bireyler, bu konularda derinlemesine çözüm önerileri sunabileceklerini düşünebilirler.
- Sosyal Medya ve Siyasi Tartışmalar: Sosyal medyada, özellikle siyasi konularda, bazı kullanıcılar, sınırlı bilgi ve anlayışa sahip olmalarına rağmen, kendilerini konunun uzmanı olarak görüp geniş çapta yorumlar yapabilirler. Bu, yanlış bilgilendirme ve kutuplaşmaya yol açabilir.
Erdoğan’ın demeci
Enflasyon aşılamaz bir ekonomik tehlike değildir. Ben ekonomistim. Şu anda yüzde 8, yüzde 9 enflasyonun bile tehdit ettiği ülkeler var. Bizde yüzde 80 var. Biz şu anda 250 milyar dolar ihracatı yakalamış bir ülkeyiz. Benim ülkemde marketlerde raflar boş değil. Ama Amerika’da bile bugün raflar boş, Fransa’da raflar boş, Almanya’da raflar boş. Benim vatandaşım şu anda istediği her türlü ürünü marketlerde bulabiliyor. Örneğin şu anda yeni bir adım attık. O da şu, Tarım Kredi Kooperatiflerimizde ürünler çok çok ucuz fiyatla satılıyor. Bunlar diğer zincir marketlerden çok daha düşük fiyatlı. Bizim için şu anda enflasyon bir sıkıntıdır ama yılbaşından sonra biz enflasyonda da bu sıkıntıyı aşacağız ve yolumuza kararlılıkla devam edeceğiz. Şu anda Türkiye’nin büyüme oranı yüzde 7,6. Dünyada şu anda ikinci sıradayız büyümede. Bu da bir şeyi gösteriyor. (Recep Tayyip Erdoğan – Eylül 2022)
