Folie à Deux, aynı zamanda paylaşılan psikotik bozukluk veya indüklenmiş delilik olarak da bilinir ve iki veya daha fazla kişinin aynı delüzyonel inançları paylaştığı nadir bir psikiyatrik sendromdur. Bu rahatsızlıkta, bir kişi (genellikle dominant veya daha güçlü olan) psikotik semptomlar geliştirir ve bu semptomlar yakın bir ilişki içinde olduğu diğer kişilere (genellikle daha pasif veya bağımlı olan) aktarılır. İşte bu rahatsızlığın detaylı bir incelemesi:
Folie à Deux’ün Tanımı ve Özellikleri
Terimin Kökeni:
- Folie à Deux, Fransızca bir terim olup “iki kişilik delilik” anlamına gelir. Bu durum, yakın ilişkiler içinde bulunan iki kişinin aynı psikotik belirtileri ve delüzyonel inançları paylaşmasını ifade eder.
Tipik Özellikler:
- Birincil (Induktor) ve İkincil (İndüklenen) Kişi: Genellikle birincil kişi, delüzyonları ilk geliştiren ve ikincil kişiye aktaran kişidir. Birincil kişinin daha güçlü bir kişilik veya otorite figürü olması yaygındır.
- Yakın İlişki: Folie à Deux genellikle yakın aile üyeleri, romantik partnerler veya birlikte yaşayan kişiler arasında görülür. Bu kişilerin birlikte uzun süreler geçirmesi ve duygusal bağlarının kuvvetli olması, delüzyonların paylaşılmasını kolaylaştırır.
- Ortak Delüzyonlar: İki kişi arasında paylaşılan delüzyonlar genellikle aynı konuları ve temaları içerir. Örneğin, her iki kişi de belirli bir kişi veya grubun onları takip ettiğine inanabilir.
Türleri
- Folie Imposeé (Zorlanan Delilik):
- Dominant kişinin (birincil kişi) delüzyonlarını pasif kişiye (ikincil kişi) zorla aktarmasıdır. İkincil kişi, dominant kişiyle olan ilişkisi nedeniyle delüzyonlara inanır.
- Folie Simultanée (Eşzamanlı Delilik):
- Her iki kişinin de aynı anda bağımsız olarak benzer delüzyonlar geliştirmesidir. Genellikle ortak stres faktörleri veya paylaşılan çevresel etkiler bu durumu tetikler.
- Folie Communiquée (Aktarılan Delilik):
- Bir kişinin delüzyonları bir diğerine aktarıldığında ortaya çıkar, ancak bu aktarım daha az direkt ve zamanla gelişir.
- Folie Induite (İndüklenmiş Delilik):
- İkincil kişinin delüzyonları, birincil kişiden ayrıldıktan sonra da devam eder. Bu durumda, delüzyonlar bağımsız olarak sürdürülür.
Belirtiler ve Tanı
Belirtiler:
- Ortak Delüzyonlar: Her iki kişi de aynı yanlış inançlara sahiptir.
- Yakın İlişki: Genellikle yakın ve izole bir ilişki içinde bulunurlar.
- Psikolojik Semptomlar: Paranoia, halüsinasyonlar ve diğer psikotik belirtiler görülebilir.
Tanı:
- Tanı, genellikle bir psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından yapılır. Tanı koymak için DSM-5 veya ICD-10 gibi standart psikiyatrik kılavuzlar kullanılır.
- Tanı koymak için genellikle her iki kişinin de psikiyatrik değerlendirmesi yapılır ve delüzyonların ortaklığı, yakın ilişkileri ve semptomların gelişim süreci incelenir.
Tedavi ve Müdahale
Tedavi Yöntemleri:
- Ayrılma: Birincil ve ikincil kişilerin ayrılması, genellikle ilk adımdır. Ayrılma, ikincil kişinin delüzyonlardan bağımsız olarak iyileşmesine yardımcı olabilir.
- Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi (CBT) ve destekleyici terapi gibi psikoterapiler, delüzyonların işlenmesine ve gerçekliğin yeniden değerlendirilmesine yardımcı olabilir.
- Medikasyon: Antipsikotik ilaçlar, özellikle birincil kişide psikotik belirtileri kontrol altına almak için kullanılabilir.
- Aile Terapisi: Aile üyelerinin eğitimi ve desteklenmesi, durumu anlamalarına ve uygun tepkiler vermelerine yardımcı olabilir.
Prognoz:
- Tedaviye erken müdahale ve kişilerin ayrılması, prognozu genellikle olumlu yönde etkiler.
- İkincil kişinin delüzyonlardan kurtulma şansı, tedaviye olan yanıtı ve birincil kişiden ayrılma süresi ile ilişkilidir.
Örnek Vakalar
- Sabit ve Sabit Vakası: 19. yüzyılda tanımlanan bu vakada, iki kız kardeş aynı delüzyonları paylaşmış ve birbirlerine karşı düşmanca davranmışlardır.
- Margarethe ve Michael F. Vakası: 20. yüzyılda Almanya’da tanımlanan bu vakada, bir anne ve oğlu aynı delüzyonları paylaşmış ve sürekli olarak takip edildiklerine inanmışlardır.
Sonuç
Folie à Deux, nadir görülen ancak psikiyatri literatüründe önemli bir yeri olan bir bozukluktur. Psikolojik ve çevresel faktörlerin birleşimiyle ortaya çıkar ve tedavi süreci, bireylerin delüzyonlardan kurtulmasına yardımcı olmak için dikkatli bir şekilde planlanmalıdır. Bu bozukluk, yakın ilişkilerin ve psikolojik sağlığın karmaşıklığını yansıtarak, psikiyatri alanında önemli bir araştırma ve tedavi konusu olmayı sürdürmektedir.
