New Jersey eyalet meclisi, yapay zeka tabanlı terapistin lisanslı ruh sağlığı profesyoneli gibi davranmasını yasaklamayı öngören bir tasarıyı oybirliğiyle kabul etti. Tasarıya göre ihlallerde birinci seferde 10.000$, sonraki durumlarda 20.000$ ceza uygulanacak. Bu karar, ABD’de ruh sağlığı hizmetlerinde Katmanlı eşitsizlikleri hedef alan bir çalışmanın parçası.
Stanford araştırması da AI terapistlerin erişilebilirlik sağlasa da alkolizm ve şizofreni gibi durumlarda damgalanmayı artırdığını, insan terapist kadar etkili olmadığını ortaya koyuyor. Böylece eyalet, halka zarar verebilecek AI kullanımını sınırlamak adına adım atıyor.
1. AI Terapistlere Tam Yasa Koyma Adımı
- New Jersey Senatosu, S4463 numaralı yasa tasarısı ile AI sistemlerinin “lisanslı ruh sağlığı uzmanı” gibi reklam edilmesini tamamen yasaklıyor. İhlalde ilk seferde 10.000 $, sonraki durumlarda 20.000 $ ceza öngörülüyor.
2. Regülasyonun Şeffaf ve Net Yapısı
- Tasarı, “AI sistemlerinin ruh sağlığı yetkisi olup olmadığı” konusunda belirsizlik bırakmıyor. “Yapay zeka sistemlerinin ruh sağlığı uzmanıymış gibi reklamı yapılamaz” ifadesi açıkca belirtiliyor .
3. AI Terapist Kullanımının Hızla Yükselişi
- Karara gerekçe olarak, AI chatbotlara başvuran kişi sayısındaki artış gösteriliyor. Bu durumun “riskli olabileceği” düşünülerek yasa tasarısı destekleniyor .
4. Diğer Eyaletlerle Paralel Adımlar
- Türkiye değil ama benzer adımlar Utah, Nevada ve Illinois gibi eyaletlerde de konuşuluyor veya yürürlüğe giriyor. Örneğin Utah, kontrollü kullanım imkânı sunan daha esnek önlemler benimserken, New Jersey gibi eyaletler daha katı ve yasaklayıcı yaklaşımları tercih ediyor .
5. Etik ve Güvenlik Tartışmaları
- AI terapistlerin kullanım potansiyeline rağmen, gizlilik, yanlış yönlendirme ve olumsuz psikolojik etki gibi riskler öne çıkıyor. Uzmanlar, bu sistemlerin profesyonel yardım yerine geçemeyeceği konusunda uyarıyor .
Özetle
- Yasa, AI terapistlerin profesyonel yardım izlenimi vermesini yasaklayarak tüketiciyi korumayı hedefliyor.
- Uygulama, net bir şekilde tanımlanmış düzenlemeler içeriyor ve cezalara açık bir çerçeve sunuyor.
- Dünyadaki benzer tartışmalara paralel gelişen bu adım, AI’nin sağlık alanındaki kullanımında etik ve hukuki standartlara ne kadar ihtiyaç olduğuna dikkat çekiyor.
✅ Yapay Zekayla Terapi Neye Yarar?
1. İlk temas ve yönlendirme için müthiş
AI sistemleri, özellikle düşük düzeyli anksiyete, yalnızlık hissi veya kararsızlık gibi durumlarda destek olabilir. İnsanlar bazen birine sadece içini dökmek ister, yargılanmadan. AI bu noktada iyi bir dinleyici simülasyonu sağlar.
Örnek: “Bugün kötü hissediyorum, nedenini bilmiyorum” diyen birine AI, önce duyguları etiketlemeyi öğretebilir. (“Bu his yorgunluk olabilir mi? Üzgün müsün, endişeli misin?” gibi)
2. 24/7 ulaşılabilirlik
İnsan terapist bulmak pahalı, erişim zor, randevu bekleme süresi uzun. AI ise hep orada. Hele de intihar riski taşıyan bir birey için anlık bir destek hattı yerine geçebilir (ama uzman yönlendirmesi olmadan asla yeterli değil).
3. Yeniden yapılandırma ve bilişsel egzersizlerde yardımcı olabilir
CBT (Cognitive Behavioral Therapy) gibi yapısal yöntemlerde AI, kullanıcıya “şu düşüncen negatif – peki kanıtın var mı?” gibi yönlendirmeler yapabilir.
❌ Yapay Zekayla Terapi Neye Yetmez?
1. Derin travma, kişilik bozuklukları, çocukluk kaynaklı duygusal yaralar
Bu gibi konular birey bazlı, kültürel, tarihsel, hatta bedensel ipuçlarıyla ilerleyen karmaşık süreçlerdir. AI burada empatiyi sadece simüle edebilir, gerçek ilişkisel temas kuramaz.
2. Etik sorumluluk taşımaz
AI yanlış yönlendirirse “sorumlu kim?” sorusu belirsiz. Ayrıca kullanıcıyı dinleyip kötüye kullanan, verileri sızdıran, ya da yanlış yönlendiren bir sistemin ciddi zararlar verme riski vardır.
3. Duygusal nüansları tam anlamaz
İnsanın beden dili, sesi, göz kontağı… bunlar AI için hâlâ zorluk. “Ben iyiyim” diyen biri gerçekten iyi mi? Bunu anlayacak içgörü şu anda yalnızca deneyimli insan terapistlerde var.
Yani?
AI bir yardımcı araçtır, bir yoldaştır, bazen bir bekleme odasıdır. Ama tek başına psikolojik bakımın yerine geçemez.
Tıpkı bir ağrı kesici gibi: geçici rahatlık sağlar ama kırık kemiği iyileştirmez.
