Aşure Günü, İslam kültüründe özel anlamı olan bir gündür ve Hicri takvime göre Muharrem ayının 10. günü kutlanır. Hem dini hem de kültürel yönleri olan bu gün, İslam dünyasında farklı şekillerde anılır ve yorumlanır. Aşure, bu günle özdeşleşmiş özel bir tatlı yemeğin de adıdır. Ama olay sadece tatlıdan ibaret değildir; çok daha derin ve çok katmanlı bir tarihsel, kültürel ve inançsal arka planı vardır.
Aşure Günü’nün Dini Kökenleri
1. Yahudi ve Hristiyan gelenekleriyle bağlantısı
- İslam öncesi Araplar arasında da Muharrem ayı kutsal sayılırdı.
- Peygamber Muhammed’in Medine’ye hicretinden sonra Yahudilerin Muharrem’in 10’unda oruç tuttuklarını gördü. Onlar bu günü, Musa’nın Firavun’un zulmünden kurtuluşu olarak anıyorlardı.
- Peygamber, bu kurtuluşun anısına oruç tutulmasını uygun buldu ama Müslümanların Yahudilerden farklılaşması için “10. günle birlikte 9. ya da 11. gün de tutulsun” dedi.
2. Kerbela Olayı (680 CE)
- Aşure Günü, özellikle Şii İslam için çok daha duygusal ve trajik bir anlam taşır:
- Hz. Hüseyin’in ve beraberindekilerin Kerbela’da Yezid ordusu tarafından şehit edilmesi bu güne denk gelir.
- Bu nedenle Aşure Günü, yas günü olarak anılır.
- İran, Irak ve Şii nüfusu olan ülkelerde törenler, matem yürüyüşleri, mersiyeler ve ağıtlarla anılır.
Aşure Tatlısı ve Kültürel Boyut
- Aşure, bu günle özdeşleşmiş, buğday, nohut, kuru fasulye, kuru meyveler ve çeşitli baharatlarla yapılan, ortaklık ve dayanışma temalı bir tatlıdır.
- Efsaneye göre, Nuh’un Gemisi tufan sonrası karaya oturduğunda ellerinde kalan son malzemelerle bu yemek yapılmıştır.
- Bu yönüyle bolluğun, barışın, paylaşmanın simgesi olarak görülür.
Farklı İnançlarda Aşure Günü’ne Yüklenen Olaylar
İslam kültüründe rivayet edilen bazı olayların Aşure gününde gerçekleştiği söylenir. Bunlar tarihsel doğruluğu değil, inançsal değerleri açısından önemlidir:
- Hz. Adem’in tövbesinin kabulü
- Hz. Nuh’un gemisinin karaya oturması
- Hz. İbrahim’in ateşten kurtuluşu
- Hz. Musa’nın kavmini Firavun’dan kurtarması
- Hz. Yunus’un balığın karnından çıkışı
- Hz. İsa’nın doğumu veya göğe yükselmesi
Sünni – Şii Farklılaşması
- Sünni gelenekte: Aşure günü oruç tutulur, aşure dağıtılır, bu gün Allah’ın rahmetinin tecelli ettiği bir gündür.
- Şii gelenekte: Bu gün bir yas günüdür. Hüseyin’in şehadeti anılır, tiyatral canlandırmalar (ta’ziye), ağıtlar, bazen bedenin acıya maruz bırakıldığı törenler yapılır.
Türkiye’de Aşure Günü
- Aşure tatlısı genellikle komşulara dağıtılır, bu gelenek toplumsal dayanışma ve birlik anlamı taşır.
- Diyanet, bu günü daha çok Sünni bakış açısıyla tanımlar, oruç ve ibadet önerir.
- Ancak Alevi-Bektaşi toplumu başta olmak üzere birçok grup için Aşure, Matem Orucu ve Kerbela’yla bağlantılı bir anma günüdür.